104 yıl önceydi. Osmanlı Ordusu’nun genç bir komutanı Mirliva (Tümgeneral) Mustafa Kemal Paşa ve çevresinde ona sonuna karar güvenen arkadaşları, askerler, Osmanlı Hükümeti’nden bağımsız bir Türk Millet Meclisi kurulmasının gerekliliğine inanıyorlardı.
Mustafa Kemal Paşa, bu karara kadar nasıl gelmişti?
Gelişmeler aşağıda;
1. Dünya Savaşı, Almanya’nın yenilgiyi kabullenmesi ile fiilen 11 Kasım 1918’de bitmişti.
Dünya Savaşı’ndan yenik çıkmış Osmanlı Devleti, düşmanlarca işgal edilmiş bir payitaht İstanbul (İstanbul ve son padişah Vahdettin 5 yıl işgal altında yaşamıştır) ve işgal altındaki diğer şehirlerimiz, tüm topraklarımız, esir şehirlerin insanları ve ne yazık ki mağlup ve çaresiz, hazinesi iflas etmiş bir padişahlık.
Türk halkının son sınırlarının, son topraklarının, bayrağının tamamen kaybedilmesinin sebebi olacaktı.
Genç bir subay olan Mustafa Kemal Paşa gelişmeleri üzüntüyle anbean takip ediyor ve olabilecekleri öngörüyordu.
Osmanlı Devleti, her cephede sürdürdüğü bu ağır savaşın bitirilmesi için antlaşmaya razı oldu. Elini kolunu bağlayan ve topraklarımızın işgaline karar alınan, ağır şartlar içeren Mondros Mütarekesi (ateşkes), 30 Ekim 1918’de Ege’deki Limeni Adasında İtilaf Devletleri ile Osmanlı Devleti arasında imzalandı.
Şartlardan biri, müttefikimiz Almanya ‘nen komutanı Liman Van Saner’sin, komuta ettiği Yıldırım Orduları Gurup Komutanlığı görevinden alınmasıydı. Komutanlık merkezi Adana’ydı.
Çok parlak bir subay olan, başarıları ile sürekli dikkatleri üzerine çeken Mustafa Kemal Paşa, Sadrazam ve Harbiye Nazırı Ahmet İzzet Paşa tarafından Yıldırım Orduları Gurup Komutanı olarak atanmıştı ve hemen Adana’ya doğru yola çıktı.
31 Ekim 1918 günü Adana’ya vasıl oldu ve Van Anvers’ten komutanlığı teslim aldı.
Adana’da 11 gün kalan Mirliva Mustafa Kemal Paşa, Mondros Antlaşması’nın şartlarını çok ağır bulduğunu, kabul edilemez olduğunu, kesinlikle uyulmaması gerekliliğini Sadrazam Ahmet İzzet Paşa ‘ya ve kendi çevresindeki komutanlara iletti. (Bu olaylar sırasında Mustafa Kemal Paşa 37 yaşındadır)
Yıllar sonra, Adana için, “Bana bir kurtuluş savaşı ilhamı ve fikri ilk olarak bu topraklarda hasıl olmuştur” diyerek, o günlerdeki düşüncelerini beyan etmiştir.
Yani Ekim 1918 ‘de Paşa’nın zihninde kurtuluş ışığı yanmıştı ve bir daha hiç sönmedi.
Başkent ( payitaht ) İstanbul’un işgali:
Mondros Ateşkes Ant. İle 1. Dünya Savaşı’nın bittiğinin ilan edilmesinin (30 Ekim 1918) hemen ardından gerçekleşmiştir. İstanbul ‘un işgali 5 yıl sürmüştür.
13 Kasım 1918 – 6 Ekim 1923.
İtilaf Devletleri Mondros ‘tan sonra
İngiliz, Fransız ve nispî az sayıda İtalyan, Yunan, Amerikan askeri ile İstanbul ‘u işgal etti. İngiltere Musul’u ve çevresini, Fransa Suriye’yi, İtalya Anadolu’nun güney kıyılarını işgal etti. Tüm bunlar olurken padişah; Vahdettin ( 6. Mehmet) idi. Saltanatı; 4 Temmuz 1918-1 Kasım 1922
Mustafa Kemal Paşa, 19 Mayıs 1919’da Samsun’ a ayak basarak, böylece Türk Kurtuluş Savaşı’nı başlatmış oldu. Türk Kurtuluş Savaşı; 19 Mayıs 1919-
24 Temmuz 1923 tarihleri arasında gerçekleşti. Misak-ı Milli sınırları içindeki ülke bütünlüğünü korumak hedefiyle verilen çok cepheli siyasî ve askerî bir mücadeledir.
19 Mayıs’tan yaklaşık 1 yıl sonra, 23 Nisan 1920 Cuma günü Ankara ‘da Hacı Bayram Camii’nde Mustafa Kemal Paşa ve heyeti hep beraber cuma namazı kılındıktan, kurbanlar kesildikten sonra, önünde bayrakların taşındığı büyük bir toplulukla gelerek, İttihat ve Terakki Kulübü olarak yapılmış binada, saat 13.45- 14.00 gibi, törenle TBMM’nin ilk açılışını gerçekleşti.
İkinci oturumda Mustafa Kemal Paşa, TBMM Başkanı olarak seçildi. Ve kendisine her türlü yetki verildi. 24 Nisan 1920
Meclisin amacı; Osmanlı Devleti topraklarının İtilaf Devletleri’nce işgaline direnmek, yürütmeyi denetlemek ve Türk Milleti adına yasama erkini kullanmaktır.
Yeni kurulan Türkiye Büyük Millet Meclisi, bundan böyle vatan-millet adına görüşmelerin, anlaşmaların kendileri ile yapılmasını, aksi takdirde kabul etmeyeceklerine karar verdiler.
Ve böylece başlatılan büyük bir karşı savaş ile Misak-ı Millî sınırları içindeki vatan topraklarını düşmandan arındırmak için ordu-halk el ele 4 yıl tüm cephelerde her türlü yokluk ve imkânsızlık içinde çarpıştı.
TBMM’ni ilk tanıyan devlet, Afganistan oldu. Resmen; 1 Mart 1921, İran Hint Müslümanları ( daha sonra Pakistan’ı kurdular )
TBMM’ni tanıyan ilk İtilaf devleti, Fransa oldu. 20 Ekim 1921.
Mustafa Kemal Atatürk, Cumhuriyet’in temelinin atıldığı Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açılış gününü, “Bugünün küçükleri, yarının büyükleridir diyerek, çocuklara armağan etti. Bu konuda kanun çıkartıldı; 23 Nisan 1921.
O günden beri bu bayramı özgür bir ülkenin çocukları, büyükleri olarak sevinçle, coşkuyla, gösterilerle kutluyoruz.
Tüm dünyaca tanınan bu bayramımız çocuklara armağan edilmiş, dünyaca kabul edilmiş ilk ve tek Çocuk Bayramı’dır.
Bir kez daha ve 104. kez kutlamanın mutluluğu, onurunu ve coşkusunu yaşıyoruz.
Tüm halkımıza kutlu ve mutlu olsun.
Cumhuriyetimizin sonsuza uzanması dileğiyle.
Başta ebedi komutan ve ilk Cumhurbaşkanımız Gazi Mustafa Kemal olmak üzere bu uğurda savaşmış tüm komutanlarımız, askerlerimiz, dedelerimiz ve ninelerimizin ruhları şâd olsun, Allah onlardan razı olsun.
Ne mutlu Türk’üm diyene!
Notlar:
•İttifak Devletleri: Osmanlı Devleti, Almanya, Avusturya-Macaristan, Bulgaristan.
•İtilaf Devletleri: İngiltere, Fransa, Sırbistan, Rusya daha sonra katılanlar: Çekoslovakya, Hicaz Krallığı, Ermenistan, Hırvatistan, Slovenya, İtalya, Yunanistan, Portekiz, Romanya, Japonya, ABD.
*Bu süreçteki antlaşmalar;
* Mondros Mütarekesi. Ege Limeni Adası’nda, imzalandı. 30 Ekim 1918.
İstanbul Hükümeti’ni temsilen Damat Ferit Paşa imzaladı.
*Sevr Antlaşması. Paris’te imzalandı. 10 Ağustos 1920. İtilaf Devletleri ile Osmanlı Hükümeti arasında imzalandı.
Atatürk Sevr için, yıllar sonra; Türk Milletini yüzyıllardır yok etmek için yapılan büyük suikastın son halkasıdır ” demiştir (Nutuk ).
* Gümrü Ant. Kurtuluş Savaşı sırasında TBMM ile Ermenistan arasında imzalandı. 3 Aralık 1920.
TBMM’nin yaptığı ilk uluslararası antlaşmadır. Ermenistan Doğu Anadolu’daki hak ve iddialarından vazgeçti. Kars şehrini bütünüyle TBMM Hükümetine teslim etti.
* Londra Konferansı. 13 Şubat 1921-16 Mart 1921 İtilaf Devletleri ile TBMM arasında yapıldı.
Bu konferansta bir sonuç alınamamasına karşılık, İtilaf Devletlerinin TBMM’ni tanımış olmaları açısından çok önemli diplomatik bir başarıdır. Bu görüşmeler sayesinde Misak-ı Millî ilkeleri ve TBMM’nin haklı mücadelesi tüm dünyaya duyuruldu.
Sevr’i kabul ettirilemeyeceklerini, İtilaf Devletleri’nce resmen anlaşılmış oldu.
TBMM, barış yanlısı olduğunu dünyaya ilan etti.
*Moskova Ant. (TBMM-Rusya)Moskova’da imzalandı. 16 Mart 1921. Bugünkü ortak sınırımız çizildi.
*Ankara Antlaşması: 20 Ekim 1921
TBMM ve Fransız Hükümeti arasında imzalandı. Fransa Anadolu’daki cephelerini durdurdu. Güney cephesi bitirildi. Sınırlar belirlendi. Asıl politik kararları Lozan’a bıraktı.
*Lozan Barış Ant./ İsviçre. 24 Temmuz 1923 TBMM- itilaf Devletleri (ABD gözlemci olarak katıldı ).
Atatürk Lozan için; “Osmanlı Tarihi’nde benzeri görülmemiş siyasi bir zafer eseridir” demiştir.18/04/2024
Derleyen, yazan;
Olcay SERİCİ
Iconic One Theme | Powered by Wordpress